त्रिवेणी १ - शांता शेळके

कवी गुलज़ार ह्यांच्या शांताबाईंनी अनुवादित केलेल्या हया काही त्रिवेणी

१. किती दूरपर्यंत होता तो माझ्याबरोबर, आणि एके दिवशी
मागे वळून बघतो तर तो आता सोबत नव्हता!

खिसाच फाटका असेल तर काही नाणी हरवूनही जातात!

२. कितीतरी आणखी सूर्य उडाले आकाशात
मी आकाशाचे गूढ उकलत होतो

ती टॉवेलने केस झटकत होती...

३. रांगेत ठेवलेल्या पुस्तकांची पाने फडफडू लागली अचानक
हवा दार ढकलून थेट आत घुसली

हवेसारखी तुही कधीतरी इथे ये-जा कर ना!

४. झुंबराला हलकेच स्पर्श करीत हवा वावरते घरात
तेव्हा तुझ्या आवाजाचेच जणु शिंपण करत रहाते

गुदगुल्या केल्या की तू अशीच खुदखुद् हसायचीस ना?

५. ईतक्या सावधगिरीने चंद्र उगवला आहे आभाळात
जशी रात्रीच्या काळोखात खिडकीशी येतेस तू

काय?! चंद्र आणि जमीन ह्यांच्यातही आहे काही आकर्षण?

६. अशा रणरणत्या उन्हातही एकटा नव्हतो मी
एक सावली माझ्या आगे-मागे धावत होती सारखी

तुझ्या आठवणीने एकटे राहूच दिले नाही मला.

पाउस - ग्रेस

पाउस कधीचा पडतो
झाडांचि हलति पाने
हलकेच जाग मज आली
दु:खाच्या मंद सुराने

डोळ्यत ऊतरले पाणी
पाण्यावर डोळे फिरती
रक्ताचा उडाला पारा
या नितळ उतरणीवरती

पेटून कशी उजळेन
हि शुभ्र फुलांचि ज्वाला
तार्‍यांच्या प्रहरापशी
पाउस असा कोसळला

सन्दिग्ध घरांच्या ओळी
आकाश ढवळतो वारा
माझ्याच किनार्‍यवरती
लाटंचा आज पहारा

एक अश्रू - वि. म. कुलकर्णी

स्वातंत्र्याचा सण, दारात रांगोळी
श्रुंगारली आळी, झगमगे ||
तोरणे, पताका, सांगती डोलुन
स्वांत्र्याचा दिन, उगवला ||
स्वातंत्र्यासाठी या, आम्ही काय केले?
पुर्वज श्रमले, तयासाठी ||
वृक्ष लावणारे, निघोनिया जाती
तळी विसावती, सानथोर ||
विचारी गुंतत, हिंडलो बाजारी
पेठेत केवढी, गजबज ||
केवढी धांदल, केवढा उल्हास
केवढी आरास, भोवताली ||
मात्र एका दारी, दिसे कोणी माता
दीप ओवाळीता छायाचित्रा ||
ओल्या नेत्रकडा हळुच टिपुन
खाली निरांजन, ठेवीत ती ||
हुतात्म्याचे घर, सांगे कुणी कानी
चित्त थरारोनी, एकतसे ||
होते लखाखत, पेठेतले दीप
आकाशी अमूप, तारा होत्या ||
चित्तापुढे माझ्या, एक दीप होता
एक अश्रु होता, माउलीचा. ||

मित्रा - सुधीर मोघे

मित्रा,
एका जागी नाही असे फार थांबायचे
नाही गुंतून जायचे, नाही गुंतून जायचे

दूरातल्या अदृष्टाशी तुझी झाली आणभाक
तुझ्या काळजात एक आर्त छळणारी हाक
रक्त इमानी तयाने असे नाही भुलायाचे
नाही गुंतून जायचे, नाही गुंतून जायचे

घट्ट रेशमाची मिठी तुला सोडावी लागेल
जन्मगाठ जिवघेणी तुला तोडावी लागेल
निरोपाचे खारे पाणी कुणा दिसू न द्यायचे
नाही गुंतून जायचे, नाही गुंतून जायचे

होय, कबूल; तुलाही हवा कधीचा निवारा
गर्द झाडाची सावली आणि चंदनाचा वारा
पण पोरक्या उन्हात, सांग कोणी पोळायचे?
नाही गुंतून जायचे, नाही गुंतून जायचे

तेच ते नि तेच ते - विंदा करंदीकर

सकाळपासून रात्रीपर्यंत तेच ते !! तेच ते !!
माकडछाप दंतमंजन,
तोच चहा तेच रंजन
तीच गाणी तेच तराणे,
तेच मूर्ख तेच शहाणे
सकाळपासुन रात्रीपर्यंत
तेच ते तेच ते

खानावळीही बदलून पाहिल्या
कारण जीभ बदलणं शक्य नव्हतं.
काकू पासून ताजमहाल,
सगळीकडे सारखेच हाल
नरम मसाला, गरम मसाला,
तोच तो भाजीपाला
तीच ती खवट चटणी,
तेच ते आंबट सार
सुख थोडे दु:ख फार

संसाराच्या वडावर स्वप्नांची वटवाघुळे
त्या स्वप्नाचे शिल्पकार,
कवि थोडे कवडे फार
पडद्यावरच्या भूतचेष्टा;
शिळा शोक, बुळा बोध
नऊ धगे एक रंग,
व्यभिचाराचे सारे ढंग
पुन्हा पुन्हा तेच भोग
आसक्तीचा तोच रोग
तेच ' मंदिर ' तीच ' मूर्ती '
तीच ' फुले ' तीच ' स्फुर्ती '
तेच ओठ तेच डोळे
तेच मुरके तेच चाळे
तोच पलंग तीच नारी
सतार नव्हे एकतारी

करीन म्हटले आत्महत्त्या
रोमिओची आत्महत्त्या
दधीचिची आत्महत्त्या
आत्महत्त्याही तीच ती
आत्मा ही तोच तो
हत्त्याही तीच ती
कारण जीवनही तेच ते
आणि मरणही तेच ते

माझे जीवनगाणे - कुसुमाग्रज

माझे जगणे होते गाणे

सुरेल केंव्हा, केंव्हा बेसुर
तालावाचून वा तालावर
कधी तानांची उनाड दंगल
झाले सुर दिवाणे

कधी मनाचे कधी जनाचे
कधी धनास्तव कधी बनाचे
कधी घनाशय कधी निराशय
केवळ नादतराणे

आलापींची संथ सुरावळ
वा रागांचा संकर गोंधळ
कधी आर्तता काळजातली
केंव्हा फक्त बहाणे

राईमधले राजस कूजन
कधी स्मशानामधले क्रन्दन
अजाणतेचे अरण्य केंव्हा
केंव्हा शब्द शहाणे

जमले अथवा जमले नाही
खेद खंत ना उरली काही
अदॄश्यातिल आदेशांचे
ओझे फक्त वाहणे

सुत्रावाचून सरली मैफल
दिवेही विझले सभागॄहातिल
कशास होती आणि कुणास्तव
तो जगदीश्वर जाणे

समुद्रराग - बा.भ.बोरकर

पावसात जागला समुद्रराग सावळा
लाट लाट दाटते भरुन भाव कोवळा

काठ काठ ढासळे, पिसाट माड स्फुंदती
आंधळ्या ढगांतूनी प्रकाशबिंदू सांडती

हाक ये दूरुन एक झाकळून टाकते
गाढ गूढ आठवांत मूक वेल वाकते

माखते चराचरी अथांग गांग गारवा
आगळा जगास ये उदास रंग पारवा

धूसरे सरींत दूर, सूरसूर व्याकळे
भाव की अभाव हा करी सुगंध मोकळे

कोण ही व्यथा अशी सुखास लाज आणते
सागरार्थ कोणत्या उसासुनी उधाणते