ऊन होऊनी पसर - बा. भ. बोरकर

ऊन होऊनी पसर जगावर
हिरमुसलें तॄणपान फुलू दे
थव्यास मुकले फूलपाखरु
चुकलेपण आपुले भुलू दे

दव जे जमले नयनी माझ्या
जिथल्या तेथे ते उजळू दे
त्यात गवसले मन हे माझे
विकासत्या गगनी वितळू दे

वारा होऊनी विहर जगावर
दडलाअडला गंध उलू दे
ज्याला त्याला अपुल्यामधल्या
गूढ सुखाचा थांग कळू दे

सद्गुरुवाचोनी । सापडेल सोय - विंदा करंदीकर

करितो आदरे । सद्गुरुस्तवन

ज्यांनी सत्यज्ञान । वाढवीले.

धन्य पायथॅगोरस । धन्य तो न्यूटन

धन्य आईन्स्टीन । ब्रम्हवेत्ता.

धन्य पाश्चर आणि । धन्य माझी क्युरी

थोर धन्वंतरी । मृत्युंजय.

धन्य फ्राइड आणि । धन्य तो डार्विन

ज्यांनी आत्मज्ञान । दिले आम्हा.

धन्य धन्य मार्क्स । दलितांचा त्राता

इतिहासाचा गुंता । सोडवी जो.

धन्य शेक्सपीअर । धन्य कालीदास

धन्य होमर, व्यास । भावद्रष्टे.

फॅरॅडे, मार्कोनी । वॅट, राईट धन्य

धन्य सारे अन्य । स्वयंसिद्ध.

धन्य धन्य सारे । धन्य धन्य मीही!

सामान्यांना काही । अर्थ आहे!

सद्गुरूंच्या पाशी । एक हे मागणे :

भक्तिभाव नेणे । ऐसे होवो.

सद्गुरुंनी द्यावे । दासा एक दान :

दासाचे दासपण । नष्ट होवो.

सद्गुरुवाचोनी । सापडेल सोय

तेव्हा जन्म होय । धन्य धन्य.

फ्रॉईडला कळलेले संक्रमण - विंदा करंदीकर

हल्ली हल्ली फुलू लागल्या

शेजारील सान्यांच्या पोरी

उन्निस वर्षांच्या अभयेला

येऊ लागली मधेच घेरी

सतरा वर्षांची सुलभाही

हुळहुळणारे नेसे पातळ

मधेच होई खिन्न जराशी

मधेच अन ओठांची चळवळ

पंधरा वर्षांची प्रतिमापण

बुझते पाहून पहिला जंपर

तिला न कळते काय हवे ते

तरी पाहते ती खालीवर

हल्ली हल्ली फुलू लागल्या

शेजारील सान्यांच्या पोरी

बाप लागला होउ प्रेमळ

आई कडवट आणि करारी

आषाढ - इंदिरा संत

हिरवी ओली धुंद धरित्री,

अधिरे काळे कुंद अभाळहि,

झिमझिम लाघट पाउसधारा,

झोंबे उद्धट वारा थंडहि.

आषाढाचा हिरवाकाळा

जहर विषाचा गहिरा पेला;

काळे काळे त्यात रसायन,

हरित काजवे-तुषार त्यांतुन.

पेल्यांतिल त्या रसायनाची

चटक सारखी कशी जिवाला;

घ्यावा घोट नि घ्यावी लज्जत

अंगांतुन जरि निघती ज्वाळा.

ऐक जरा ना - इंदिरा संत

अंधाराने कडे घातले
घराभोवती;
जळधारांनी झडप घातली
कौलारावर.
एकाकीपण आले पसरत
दिशादिशांतुन
घेरायास्तव...
एकटीच मी
पडते निपचित मिटून डोळे.

हळूच येते दार घराचे
अंधारातुन;
उभे राहते जरा बाजुला.

"ऐक जरा ना...
आठवते मज ती... टकटक
त्या बोटांची;
शहारते अन् रंगरोगणांखाली
एक आठवण,
गतजन्मीची;
आभाळातुन टपटपणा-या
त्या थेंबांची."

"ऐक जरा ना"
दंडावरती हात ठेवुनी
कुजबुज करते अरामखुर्ची
"आठवते का अजुन तुला ती
कातरवेळा?"

माहित नव्हते तुजला,
वाट तुझी तो पाहत होता
मिटून डोळे.
होते दाटुन असह्य ओझे;
होती धुमसत विद्युत् काळी;
अजून होते मजला जाणिव
निबिड वनांतिल...
मध्यरात्रिच्या वावटळीची
—झपाटल्याची"

"ऐक जरा ना"
कौलारांतुन थेंब ठिबकला
ओठावरती
"ऐक जरा ना... एक आठवण.
ज्येष्ठामधल्या - त्या रात्रीच्या
पहिल्या प्रहरी,
अनपेक्षितसे
तया कोंडले जळधारांनी
तुझ्याचपाशी.
उठला जेव्हा बंद कराया
उघडी खिडकी,
कसे म्हणाला..
मीच ऐकले शब्द तयाचे...
'या डोळ्यांची करील चोरी
वीज चोरटी
हेच मला भय.""

—धडपडले मी, उठले तेथुन;
सुटले धावत
त्या वास्तूतुन, त्या पाण्यातुन
दिशादिशांतुन,
हात ठेवुनी कानांवरती:
ऐकु न यावे शब्द कुणाचे,
कुणाकुणाचे :
"ऐक जरा ना"
"ऐक जरा ना"
"ऐक जरा ना"

ऋण - कुसुमाग्रज

पदी जळत वालुका 

वर उधाणलेली हवा

जळास्तव सभोवती 

पळतसे मृगांचा थवा

पथी विकलता यदा 

श्रमुनि येतसे पावला

तुम्हीच कवी हो, दिला 

मधुरसा विसावा मला !

अहो उफळला असे 

भवति हा महासागर

धुमाळुनि मदांध या 

उसळतात लाटा वर,

अशा अदय वादळी 

गवसता किती तारवे

प्रकाश तुमचा पुढे 

बघुनि हर्षती नाखवे !

असाल जळला तुम्ही 

उजळ ज्योति या लावता

असाल कढला असे, 

प्रखर ताप हा साहता,

उरात जखमातली 

रुधिर-वाहिनी रोधुनी

असेल तुम्हि ओतली 

स्वर-घटात संजीवनी !

नकोत नसली जरी 

प्रगट स्मारकांची दळे

असंख्य ह्रदयी असती

उभी आपुली देवळे

सोपेच असतात तुझे केस - विंदा करंदीकर

सोपेच असतात तुझे केस
सोपीच असते लकेर डोळ्यांची
सोप्याच असतात तुझ्या गाठी
कठीण असते तर्‍हा चोळ्यांची

सोपेच असते मानेचे वळण
सोपीच उतरण निमुळत्या पाठीची
सोपेच असते तुझे पाऊल
कठिण असते वाट दाटीची

सोपाच असतो राग, अनुराग
सोपीच असते तुझी कळ
सोप्या सोपस मांड्यामध्ये
दहा हत्तींचे असते बळ...

डोळ्यातल्या डोहामध्ये - विंदा करंदीकर

डोळ्यांतल्या डोहामध्ये
खोल खोल नको जाऊ;
मनांतल्या सावल्यांना
नको नको, सखे, पाहू;

जाणीवेच्या गाभा-यात
जाऊ नको एकटीने ;
गेलेल्यांना साधले का
व्यथेवीण मागे येणे ?

व्यथेच्या या पेल्यांतून
सत्याचे जे घेती घोट,
पूस त्यांना कसा कांपे
पिता पिता धीट ओठ !

विशेष आभार - आश्लेषा आणि धनंजय

घुंगुर - इंदिरा संत

माझ्या मनिचे खुळे पाखरु
मणिबंधावरि तुझ्या उतरले;
आणिक तू तर दुष्टनष्टसा
घुंगुर त्याच्या पदी बांधिले

नवे सुभाषित - धामणस्कर

माझी चाहूल लागताच पक्षी
घाबरुन आकाशात उडाला...मी
माझ्या सुभाषितांच्या वहीत एक
नवीन वाक्य लिहिले :
क्षुद्रांकडून धोका संभवताच शहाणे
विराटाकडे धाव घेतात...

पाणीच पाणी - बा. भ. बोरकर

तृप्त पाणी तुष्ट पाणी कोंडलेले रुष्ट पाणी
वाकडे नाल्यानद्यांचे वेगवेडे पुष्ट पाणी
बावडीचे खोल काळे पारदर्शी मग्न पाणी
कोकरुसे नाचणारे खेळणारे नग्न पाणी
उंच काळ्या फत्तरींचे पांढरे फेसाळ पाणी
सागराच्या मस्तकीचे आंधळे विक्राळ पाणी
पावली घोटाळणारे लाडके तांबूस पाणी
साळीच्या काट्यांप्रमाणे टोचरे पाऊस पाणी
पाणीयाच्या उत्सवी या मातले पाणीच पाणी
आणि त्यांच्या प्रत्ययाने मीही पाणी मीही पाणी

माझे घर - बा. भ. बोरकर

तृप्त स्वतंत्र गोव्यात केव्हातरी केव्हातरी
फेसाळल्या लाटांपाशी सिंधुसरितेच्या तीरी।
बांधीन मी छोटेसेच लाल चिरेबंदी घर
गार विलायती वेल चढवीन भिंतीवर॥
मागे विहीर काठाची वर प्राजक्ताचे खोड
गर्द हिरवे न्हाणीशी नीरफणसाचे झाड।
केळबनाच्या कडेला स्वच्छ छोटासाच गोठा
त्यात सवत्स कपिला ओल्या चार्‍याचा नि साठा॥
फुलपाखरांच्यासाठी पुढे फुलझाडे चार।
आंबा एकादा कलमी यावी म्हणुनिया खार।
गारव्याच्यासाठी काही गार नाजूक पोफळी
नागमोडी त्यांच्यावर पानवेल मिरवेल॥
वर पश्चिमेला गच्ची अभ्यासिका पूर्वेकडे
शेजारच्या माडावर पाहीन मी सोनसडे।
कानी समुद्राची गाज पुढे ग्रंथ स्वर्णाक्षरी
पारव्यांची कुजबुज खिडकीच्या गजांवरी॥
असा पहाटेला घेत हुक्क्या चहाची लज्जत
लिहीन मी भावगीते तेथे घुमत घुमत।
आणि येता थोडा शीण बसुनिया गच्चीवर
रेखाटीन भोवतीचे चित्र एखादे सुंदर॥
जाळी फेकणारे कोळी, त्यांच्या मासळीच्या होड्या
खपणारे वावराडी, त्यांच्या विसाव्याच्या विड्या।
कधी काजळता क्रूस कधी उजळ घुमट
बांगड्यांशी खेळणारा कधी ओलेतीचा घट॥
आणि मग सेवीन मी जाईजुईचा गे भात
पोईतल्या मासळीचा स्वाद घेत साथ साथ।
वेताचिया खाटेवर थोडा बागेत दुपारी
झोपेन मी घोळवीत तुझी अमली सुपारी॥
आणि सूर्यास्तास माझा रंगी घेऊन शिकारा
तुझ्यासंगे जाईन मी इंद्रचंद्राच्या माहेरा।
कुणी भविष्याचा कवी आम्हा ऐकवील गाणी
ऐकेन ती समाधाने डोळा घेऊनीया पाणी॥
थंडीवार्‍यात पश्मिनी शाल स्कंधी घालशील
काठी उद्याचा तो कवी प्रेमे मला सांभाळील।
घरी येताच नातरे आनंदाने म्हणतील
सांगा गोष्ट किंवा म्हणा नवे गाणे॥
रचुनिया सांगेन मी त्यांना गाण्यातच कथा
जेणे जाणवेल त्यांना उद्या दुसर्‍याची व्यथा।
मग रेलून गच्चीत टक लावीन आकाशी
दाट काळोखातही मी चिंब भिजेन प्रकाशी॥
असे माझे गोड घर केव्हातरी केव्हातरी
अक्षरांच्या वाटेनेच उतरेल भुईवरी॥