हुरुप - अनिल

कुठून येतो हा हुरुप मला?
खाली घातलेली मान वर होते
हारलेले हात पुन्हा लागतात मुठी आवळू
खचली कंबर पुन्हा ताठ होते
पेलण्यास ओझे
पावले थकली चढू पाहतात
अडल्या वाटा
कुठून येतो हा हुरुप मला !

शिणलेला आणि वैतागला मी
गोळा करताना वाळली पाने
मातीमध्ये हात मळवीत होतो
आहे का ह्या सुप्त मातीमध्येच
असे सामर्थ्य
स्पर्शानेच जागणारे चैतन्य ?

छंद घोटाळती ओठी - ना. धों. महानोर

छंद घोटाळती ओठी
नाचणभिंगरी
त्याच्या साध्या ओळीसुध्दा
झपाटती भारी
डोक्यावर हिंदळता
देह झाला गाणी
एका कवीच्या डोळ्यांची
डोळ्यांना माळणी
असे कसे डोळे त्याचे
मीही नवेपणी
मेंदीओले हात दिले
त्याला खुळ्यावाणी
तेव्हापासूनचे मन
असेच छांदिष्ट
सये तुला सांगू नये
अशी एक गोष्ट:
त्याच्या ओळी माझ्या ओठी
रुंजी घालू आल्या
रानपाखरासारश्या
तळ्यात बुडाल्या.

दिसली नसतीस तर - बा. भ. बोरकर

रतन अबोलीची वेणी माळलेली
आणि निळ्या जांभळ्या वस्त्रालंकारात
संध्येसारखी बहरलेली तू
तळ्याकाठच्या केवड्याच्या बनात
आपल्याशीच हसताना मला दिसली नसतीस
तर आज माझ्या जीवनाच्या अस्ताचलावर
हा भुलावणा सप्तरंगी सोहळा
असा सर्वांगांनी फुलारलाच नसता.

आपल्याच नादात तू
पाठ फिरवून परत जाताना
तुझी पैंजणपावले जिवघेण्या लयीत
तशी पडत राहिली नसती
तर माझ्या आनंदविभोर शब्दांतून
कातरवेळची कातरता
आज अशी झिणझिणीत राहिलीच नसती.

अबोलकेपणाच्या गूढ गाढाईने
जाईजुईच्या सान्द्र मंद सुगंधाचा लळा
सहज चुकार स्पर्शाने तू मला लावला नसतास
तर उमलत्या फुलपाखरांची
आणि मुक्याभाबड्या जनावरांची
आर्जवी हळूवार भाषा
इतक्या स्पष्टपणाने मला कळलीच नसती.

तू कशामुळे माझी जिवलग झालीस
ते खरेच मला आता आठवत नाही
पण मला तोडताना
समुद्रकाठच्या सुरुंच्या बनात
मिट्ट काळोखातून चंद्रकोर उगवेपर्यन्त
तू मुसमुसत राहिलीस
हे मात्र मी अजून विसरू शकलेलो नाही.
त्या वेळची तुझी ती आसवे
अजून माझ्या कंठाशी तुडुंबलेली आहेत.
तू तेव्हा तशी मुसमुसली नसतीस
तर माझ्या शृंगाराचा अशोक
आज करुणेच्या आरक्त फ़ुलांनी
असा डवरलाच नसता.

तू तेव्हा आकाशा एवढी विशाल
आणि अवसेच्या गर्भासारखी दारूण
निराशा मला देउन गेली नसतीस
तर स्वत:च्याच जीवन-शोकांतिकेचा
मनमुराद रस चाखून
नि:स्संग अवधूतासारखा
मी या मध्यरात्रीच्या चांदण्यात
असा हिंडत राहिलोच नसतो.

तू केवळ माझी प्रेयसी नव्हतीस
माझी सशरीर नियती होतीस.
तसे नसते तर आज जो काय मी झालो आहे
तो झालोच नसतो.

हे रस्ते सुंदर - म. म. देशपांडे.

हे रस्ते सुंदर
कुठेतरी जाणारे
अन पक्ष्री सुंदर
काहीतरी गाणारे

तू उगाच बघतो
फैलावाचा अंत
किती रम्य वाटतो
कौलारात दिगंत

हे पक्षी सुंदर
गाति निरर्थक गाणे
मी निरर्थकातील
भुलतो सौंदर्याने

मौनमुद्रा - शांता शेळके

आतल्या हळवेपणावर
तिने आता चढवले आहे
एक भरभक्कम चिलखत,
मनात नसेल तेव्हा
अतिपरिचित स्नेह्यांनाही
ती नाही देत प्रतिसाद, नाही ओळखत.

तिच्यासमोर अनेक प्रश्नचिन्हे
डोळे वटारुन बघणा-या समस्या
ज्यांच्याशी करायचा आहे तिचा तिलाच मुकाबला,
आता कुठे तडजोड नाही
लाचार माघार नाहीच नाही
तिचा लढाच आहे मुळी इतरांहून वेगळा.

तसे वॄक्ष अजूनही बहरतात
फुलांनी गच्च डवरतात
हृदयतळातून फुटतात अंकुर, झुलतात पाने,
एका अज्ञात आकाशात
शुभ्र शुभ्र भरारी घेतात
गातातही पाखरे तिच्या आवडीचे एकुलते गाणे.

आतले विश्व समॄध्द संपन्न
जपत कराराने मनोमन
बाहेर मात्र ती रुक्ष, कोरडी, नि:स्तब्ध,
प्रचंड कल्लोळ प्राणांत सावरीत
डोळ्यातले पाणी प्रयासाने आवरीत
ओठांवरची मौनमुद्रा उकलून ती बोलते मोजका शब्द

समजावना - आसावरी काकडे

किती सहज उतरवून ठेवलीस तू
पिकलेली पानं
हिरव्याच्या स्वागतासाठी !
मी मात्र
उगीच केली खळखळ
नि आता आपसुक होत असलेल्या
पानगळीला घाबरते आहे !
किती सहज गृहीत धरलंस
तू हिरव्याचं आगमन
आणि गिळून टाकलीस पानगळ !
मला मात्र
पानगळच गिळते आहे !
आपसुकच होईल
हिरव्याचं आगमन
हे मलाही समजावना !

जोगीण - कुसुमाग्रज

साद घालशील
तेव्हाच येईन
जितकं मागशील
तितकच देईन

दिल्यानंतर
देहावेगळ्या
सावलीसारखी
निघून जाईन.

तुझा मुगुट
मागणार नाही
सभेत नातं
सांगणार नाही

माझ्यामधल्या
तुझेपणात
जोगीण बनून
जगत राहीन.

तहान - म. म. देशपांडे.

सारा अंधारच प्यावा
अशी लागाली तहान
एका साध्या सत्यासाठी
देता यावे पंचप्राण

व्हावे एवढे लहान
सारी मने कळो यावी
असा लाभावा जिव्हाळा
पाषाणाची फुले व्हावी

सर्व काही देता यावे
श्रेय राहू नये हाती
यावी लाविता कपाळी
भक्तिभावनेने माती

फक्त मोठी असो छाती
दु:ख सारे मापायला
गळो लाज, गळो खंत,
काही नको झाकायला

राहो बनून आकाश
माझा शेवटचा श्वास
मनामनात उरावा
फक्त प्रेमाचा सुवास !!

सरिंवर सरी आल्या ग - बा. भ. बोरकर

सरिंवर सरी आल्या ग
सचैल गोपी न्हाल्या ग
गोपी झाल्या भिजून-चिंब
थरथर कापती निंब-कदंब
घनांमनांतुन टाळ-मृदंग
तनूंत वाजवी चाळ अनंग
पाने पिटिती टाळ्या ग
सरिंवर सरी आल्या ग

मल्हाराची जळांत धून
वीज नाचते अधुनमधून
वनांत गेला मोर भिजून
गोपी खिळल्या पदी थिजून
घुमतो पावा सांग कुठून?
कृष्ण कसा न उमटे अजून?
वेळी ऋतुमति झाल्या ग
सरिंवर सरी आल्या ग

हंबर अंबर वारा ग
गोपी दुधाच्या धारा ग
दुधात गोकुळ जाय बुडून
अजून आहे कृष्ण दडून
मी-तू-पण सारे विसरून
आपणही जाऊ मिसळून
सरिंवर सरी आल्या ग
दुधात न्हाणुनि धाल्या ग
सरिंवर सरी : सरिंवर सरी....

स्पर्श - बा. भ. बोरकर

फुलल्या लाख कळ्या
स्पर्शसुगंधा घन अंधारी फुटल्या ग उकळ्या

ध्वनिकंपित तनुच्या शततंत्री
बंदी मन रतीमोहमंत्री
लय लागुनिया नाचु लागल्या स्वप्नीच्या पुतळ्या

धूप जळे तिमिराचा पवनी
विनिद्रनयना व्याकुळ अवनी
पिकुनी लावल्या नक्षत्रांच्या द्राक्ष लता पिवळ्या

भुई वाळुची संगमरवरी
तीवर काळ्या फेनिल लहरी
व्यथेतुनी सुख मंथित ग्रंथित झाल्या मधुर निळ्या

सुटल्या अवचित जटिल समस्या
फुटला रव स्मरकुटिल रहस्या
जननांतरिच्या स्मृतिच्या ज्योती पाजळल्या सगळ्या

द्रवली नयने, स्रवली हृदये
दो चंद्राच्या संगम-उदये
दुणी पौर्णिमा, रसा न सीमा, उसळ्यांवर उसळ्या

गाठ - अनिल

आज अचानक गाठ पडे
भलत्या वेळी भलत्या मेळी
असता मन भलतीचकडे
आज अचानक गाठ पडे

नयन वळविता सहज कुठे तरी
एकाएकी तूच पुढे
आज अचानक गाठ पडे

दचकुनि जागत जीव निजेतच
क्षणभर अंतरपट उघडे
आज अचानक गाठ पडे

नसता मनिमानसी अशी ही
अवचित दृष्टीस दृष्टी भिडे
आज अचानक गाठ पडे

गूढ खूण तव कळुन नाकळुन
भांबावुन मागे मुरडे
आज अचानक गाठ पडे

निसटुनी जाई संधीचा क्षण
सदा असा संकोच नडे
आज अचानक गाठ पडे!

तसे तर शब्द जिवाभावाचे सखेसोबती - शांता शेळके

तसे तर शब्द जिवाभावाचे सखेसोबती
श्वासोच्छ्वासाइतके मला निकटचे क्षणोक्षणी
शब्दांच्या आधारानेच सोसत आले आजवर
प्रत्येक आनंद, आघात, आयुष्यातली अधिक उणी

अजूनही जेव्हा मन भरुन येते अनिवार
करावे वाटते स्वत:ला शब्दांपाशी मोकळे
वाटते, त्यांनाच जावे सर्वस्वाने शरण
तेच जाणून घेतील आतले उत्कट उमाळे

तरीही शब्द हाताळताना असते सदैव साशंक
त्यांच्या सुक्ष्म नसा, भोवती धगधगणारा जाळ,
काळीज चिरीत जाणा-या त्यांच्या धारदार कडा
ज्या अवचित करतात विद्ध, रक्तबंबाळ

मी तर कधीचीच शब्दांची. ते कधी होतील माझे?
त्यांच्याशिवाय कुठे उतरू हृदयावरचे अदृश्य ओझे?

तुझ्याविषयीच्या मोहाचं झाड - कविता महाजन

तुझ्याविषयीच्या मोहाचं झाड
किती उंच उंच वाढतं आहे
बघ माझ्या मनात
एक अनोळखी जंगल सरसरत
उगवलंय माझ्या अंगभर

आभाळभर लख्ख चांदणं
पानातून घुमणारा वा-याचा आवाज
गच्च सावल्यांनी भरुन गेलेली जमीन
या सगळ्यांतून
दबक्या सावध पावलांनी
फिरतंय तुझ्या मौनाचं जनावर
कुठल्या पाणवठ्याच्या शोध घेतंय ते?
कशाची तहान आहे त्याला?

बघ
माझ्या शब्दांच्या बुंध्याला अंग घासून
सरकलंय ते इतक्यात पुढं
आणि मोहाची काही फुलं
टपटपलीत त्याच्या पाठीवर
उठलाय का शहारा?

आमोरासमोर अभे आहेत अखेर
माझा मोह आणि तुझं मौन

तगमग - कविता महाजन

तुझी सगळी तगमग
मुरवून घेईन मी तनामनात
आणि मग
तुझ्या मुठीतून निसटून जाईन
हळूहळू वाळूसारखी
ओघळेन तुझ्या डोळ्यातून नकळत
वाहणा-या पाण्यासारखी

मी जाण्यापूर्वी हसतमुख
एक क्षणभर समोर उभा रहा माझ्या
निरोप दे
चिमूटभर शांततेचं बोट
माझ्या कपाळावर टेकव.

तू असा - कविता महाजन

फार मस्त वाटतंय
थांबवताच येत नाहीये हसू
इतकं कोसळतंय... इतकं...
नाचावंसंही वाटतंय
उडावंसंही

तू का असा, काही सुचत नसल्यासारखा
पाहतो आहेस नुसता गप्प
खांबासारखा ताठ उभा राहून
काय झालंय असं संकोचण्यासारखं?

खरं तर तूही एकदा
पसरुन बघ असे हात
घेऊन बघ गर्रकन गिरकी एका पायावर
विस्कटू दे केस थोडे विस्कटले तर

बघ तर:
तुझ्याही आत दडलं असेल
हसण नाचणं उडणं
तुझ्या नकळत

सुगंधी माती - निरंजन उजगरे

आपलं वय म्हणजे
आपल्याला दिसलेल्या नव्हे तर,
उमजलेल्या पावसाळ्य़ांचं गणित असतं;
ज्याच्या उत्तरातून सूर धरतं
आयुष्याचं पाऊसगाणं...

एखाद्याशी आपलं नातं,
एकत्र असताना जे वाटतं त्याहून
दूर गेल्यावर जे वाटतं तेच असतं...

आपल्या मावळतीच्या प्रवासापर्यंत
रुजत जातात आपल्या आत आत
हीच पाऊसगाणी, हीच नाती’
नंतर उरते
फक्त सुगंधी माती...

सांगेल राख माझी - आरती प्रभू

संपूर्ण मी तरू की आहे नगण्य पर्ण
सांगेल राख माझी गेल्यावरी जळून.
खोटी खरी दुधाची होती कशी बिजे ती,
बरसून मेघ जाता येईल 'ते' रुजून.
रानी कुठून आलो? गाऊन काय गेलो?
वेळूत संध्यावेळी येईल ते कळून.
लागे मला कशाची केव्हा कशी तहान :
चर्चा कशास? नाव काठास की अजून.
कोणा फुले दिली मी, माळून कोण गेले?
शेल्यावरी कुणाच्या असतील स्पर्श ऊन?
का ते कशास सांगू मांडून मी दुकान?
शब्दास गंध सारे असतील की जडून.
काठास हा तरू अन विस्तीर्ण दूर पात्र
केव्हातरी पिकून गळणे नगण्य पर्ण.

तू - आरती प्रभू

तू तेव्हा अशी,
तू तेव्हा तशी,
तू बहराच्या बाहूंची.

तू ऐल राधा,
तू पैल संध्या,
चाफेकळी प्रेमाची.

तू काही पाने,
तू काही दाणे,
तू अनोळखी फुलांची.

तू नवी जुनी,
तू कधी कुणी,
खारीच्या गं डोळ्यांची.

तू हिर्वीकच्ची,
तू पोक्त सच्ची,
खट्टीमिठ्ठी ओठांची.

तू कुणी पक्षी:
पिसांवर नक्षी
कवितेच्या ईश्वराची.

कुणासाठी तरी - बा. भ. बोरकर

कुणासाठी तरी या रे या रे मोडून फळांनी
कुणासाठी तरी झुका झुका जडून फुलांनी
कुणासाठी तरी या रे गाढ भरून सुखांनी
कुणासाठी तरी गा रे मुक्त सहस्त्र मुखांनी
पसरुन पाळेंमुळें धरा धरित्रीचा तळ
पानोपानी खेळवा रे तिच्या कुसव्याचे जळ
भुजाबाहूंनी कवळा स्वैर धावणारे वारे
लक्ष हिरव्या डोळ्यांत रात्री बिंबवा रे तारे
व्हा रे असे अलौकिक लोकां येथल्या अश्वत्थ
कंप भोगा शाखापर्णी मुळीं राहून तटस्थ

माझ्या खिशातला मोर - प्रशांत असनारे

माझ्याजवळ,
माझ्या खिशात
नेहमी एक मोर असतो
पण माझ्या खिशातला हा मोर
साधासुधा मोर नाही.

कधीमधी उदासलं
किंवा मनावर काळे ढग दाटून आले
की हा शिकवलेला मोर
खिशातून आपोआप बाहेर येतो,
देहभर पिसारा फुलवतो अन नाचतो..
मनसोक्त...मनमुराद.

त्याला नाचताना पाहून
मुसळधार पाऊस पडतो,
उदास काळे ढग निघून जातात
अन माझं मन
पुन्हा शुभ्र होतं...निरभ्र होतं

एक गंमत सांगू?
असाच एक मनकवडा मोर
तुमच्याही खिशात आहे:
फक्त तुम्ही,
त्याला नाचणं शिकवायला हवं !

नाना पातळ्या मनाच्या - म. म. देशपांडे.

नाना पातळ्या मनाच्या
आणि चढायला जिने
वर वर जावे तसे
हाती येताता खजिने

नाना पातळ्यांवरुन
नाना जागांची दर्शने
उंचीवरुन बघता
दिसे अमर्याद जिणे

उंच पातळीवरुन
दिसताता स्पष्ट वाटा
वर जावे तसा होतो
आपोआप नम्र माथा

नाना पातळ्यांवरती
नाना लढतो मी रणे
होता विजयी; बांधितो
दारावरती तोरणे

सांगाती - अनिल

हाती हात धरुन माझा
चालवणारा कोण तू?
जेथे जातो तेथे माझा
काय म्हणून सांगाती?
आवडतोस तू मला
की नावडतोस?
माझे मला कळत नाही !
एवढे मात्र जाणवते की
माझा हात धरुन असे चालवलेले
मला मुळीच खपत नाही !
स्वच्छंदाला माझ्या त्याचा करकोचा पडतो ना !
झिडकारुन तुझा हात
म्हणून दूर पळत जातो
बागडतो, अडखळतो, धडपडतो
केवळ तू कनवाळू पाठीशी उभा म्हणून
माझे दु:ख जाणवून
उगाच किंचाळत सुटतो
एरव्ही तू नसतांना
पडलो अन लागले तर
पुन्हा उठून हुंदडतो !

खांद्यावर हात माझ्या सदोदित
असा ठेवू नकोस ना
अशानेच माझी वाढ खुंटत जाते
असे मला वाटते ना !
बरोबरीचे वागणे हे खरोखरीचे आहे का?
खूप खूप माझी उंची एकाकीच
माझी मलाच वाढवू दे
तुझ्याहून नसली तरी तुझ्यासमान होऊ दे
तोवर असे दुरदुरुन, तुझा हात दूर करुन
मान उंच उभारुन
तुझ्याकडे धिटकारुन पाहू दे !

लाडकी बाहुली - शांता शेळके

लाडकी बाहुली होती माझी एक

मिळणार तशी न शोधूनी दुसऱ्या लाख

किती गोरी गोरी गाल गुलाबच फुलले

हासती केसही सुंदर काळे कुरळे

अंगात शोभला झगा रेशमी लाल

केसांवर फुलले लाल फितीचे फूल

कितीतरी बाहुल्या होत्या माझ्या जवळी

पण तीच सोनुली फार मला आवडती

मी तिजसह गेले माळावर खेळाया

मी लपुनी म्हटले साई-सूट्यो या या

किती शोध-शोधली परी न कोठे दिसली

परतले घरी मी होऊन हिरमुसलेली

वाटते सारखे जावे त्याच  ठिकाणी

शोधूनी पहावी पुन्हा पुन्हा ती चिमणी

जाणार कशी पण पाऊस संततधार

खल मुळी न तिजला वर झोंबे फार

पाऊस उघडता गेले माळावरती

गवतावर ओल्या मजला सापडली ती

कुणी गेली होती गाय तुडवूनी तिजला

पाहुनी  दशा ती रडूच आले मजला

मैत्रिणी म्हणाल्या काय अहा हे ध्यान

केसांच्या झिपऱ्या रंगही गेला उडून

पण आवडली ती तशीच मजला राणी

लाडकी बाहुली माझी माझी म्हणुनी

सनेही - एक कवितावली - वासंती मुझुमदार

पावसानं आपणहून यावं
असं खरं तर काय केलंय आपण?
काही करु शकतो का तरी?
आपण आपले त्याच्या येण्याचे साक्षी...
याहून काहीच नाही हाती.

पण एखाददिवशी
अगदी एकटक पाहत राहिल्यावर
आपोआप
उघडतं क्षितिज
आणि भोवतालच्या वृक्षांच्या
फांद्या
जळधारांच्याच असतात कितीकदा...

...

अगणित पाऊसकाळांतून
न्हाऊन आलेय
आजवर.

आत्ता कुठं कळतंय :
आपल्या हातात काहीच नसतं.
बरसण्याचं...

...

प्रत्येक पावसाळ्यात
तुझे
वेगवेगळे ’परफ्यूम्स’.

मला आपलं वाटायचं :
सतत तोच सुगंध येईल
तुझ्या हातांना
तुला मी चाफे दिले ना,
तेव्हाचा.

...

बोलावलंस
म्हणून आले.

तुझ्या
फुलांनी बहरलेल्या शहरात
लाल केशरी गेंदांची
सगळ्याभर फाल्गुनी.
ना डोळे निवायला उसंत...

इतक्या दिवसांनंतर
इथं आलास
तेव्हा माझ्या नगरात
नुसताच शिरवाच शिरवा...

माझे डोळे निवलेले.
तुझे मात्र विझलेले.

...

सगळं ओझं
उतरवून ठेवता येतं
तुझ्या दाराआत
सुरक्षित;
आणि
पूर्ण पाऊसकाळ होता येतं
मनभर...

तुझ्या स्निग्धतेनं
भरुन येतं मन
पुन्हा पुन्हा;
आणि
उतरवून ठेवलं जे जे
त्याला ना,
जागा उरेनाशी होते.
पावसानं
माती खोलपर्यंत ओली झाल्यावर
सुगंधाचं झाड फुटतं बघ
तीतून.
तसा तू परिमळत राहतोस
माझ्या असण्याभोवतालून...

...

"...माझं म्हणावं
असं तुझं
काय आहे माझ्यात?"
असं कोडं
नाही घालायचं पुन्हा.
किती वेळा उत्तर सांगू?
पाऊस...
पाऊस...
पाऊस...

ऊन होऊनी पसर - बा. भ. बोरकर

ऊन होऊनी पसर जगावर
हिरमुसलें तॄणपान फुलू दे
थव्यास मुकले फूलपाखरु
चुकलेपण आपुले भुलू दे

दव जे जमले नयनी माझ्या
जिथल्या तेथे ते उजळू दे
त्यात गवसले मन हे माझे
विकासत्या गगनी वितळू दे

वारा होऊनी विहर जगावर
दडलाअडला गंध उलू दे
ज्याला त्याला अपुल्यामधल्या
गूढ सुखाचा थांग कळू दे

सद्गुरुवाचोनी । सापडेल सोय - विंदा करंदीकर

करितो आदरे । सद्गुरुस्तवन

ज्यांनी सत्यज्ञान । वाढवीले.

धन्य पायथॅगोरस । धन्य तो न्यूटन

धन्य आईन्स्टीन । ब्रम्हवेत्ता.

धन्य पाश्चर आणि । धन्य माझी क्युरी

थोर धन्वंतरी । मृत्युंजय.

धन्य फ्राइड आणि । धन्य तो डार्विन

ज्यांनी आत्मज्ञान । दिले आम्हा.

धन्य धन्य मार्क्स । दलितांचा त्राता

इतिहासाचा गुंता । सोडवी जो.

धन्य शेक्सपीअर । धन्य कालीदास

धन्य होमर, व्यास । भावद्रष्टे.

फॅरॅडे, मार्कोनी । वॅट, राईट धन्य

धन्य सारे अन्य । स्वयंसिद्ध.

धन्य धन्य सारे । धन्य धन्य मीही!

सामान्यांना काही । अर्थ आहे!

सद्गुरूंच्या पाशी । एक हे मागणे :

भक्तिभाव नेणे । ऐसे होवो.

सद्गुरुंनी द्यावे । दासा एक दान :

दासाचे दासपण । नष्ट होवो.

सद्गुरुवाचोनी । सापडेल सोय

तेव्हा जन्म होय । धन्य धन्य.

फ्रॉईडला कळलेले संक्रमण - विंदा करंदीकर

हल्ली हल्ली फुलू लागल्या

शेजारील सान्यांच्या पोरी

उन्निस वर्षांच्या अभयेला

येऊ लागली मधेच घेरी

सतरा वर्षांची सुलभाही

हुळहुळणारे नेसे पातळ

मधेच होई खिन्न जराशी

मधेच अन ओठांची चळवळ

पंधरा वर्षांची प्रतिमापण

बुझते पाहून पहिला जंपर

तिला न कळते काय हवे ते

तरी पाहते ती खालीवर

हल्ली हल्ली फुलू लागल्या

शेजारील सान्यांच्या पोरी

बाप लागला होउ प्रेमळ

आई कडवट आणि करारी

आषाढ - इंदिरा संत

हिरवी ओली धुंद धरित्री,

अधिरे काळे कुंद अभाळहि,

झिमझिम लाघट पाउसधारा,

झोंबे उद्धट वारा थंडहि.

आषाढाचा हिरवाकाळा

जहर विषाचा गहिरा पेला;

काळे काळे त्यात रसायन,

हरित काजवे-तुषार त्यांतुन.

पेल्यांतिल त्या रसायनाची

चटक सारखी कशी जिवाला;

घ्यावा घोट नि घ्यावी लज्जत

अंगांतुन जरि निघती ज्वाळा.

ऐक जरा ना - इंदिरा संत

अंधाराने कडे घातले
घराभोवती;
जळधारांनी झडप घातली
कौलारावर.
एकाकीपण आले पसरत
दिशादिशांतुन
घेरायास्तव...
एकटीच मी
पडते निपचित मिटून डोळे.

हळूच येते दार घराचे
अंधारातुन;
उभे राहते जरा बाजुला.

"ऐक जरा ना...
आठवते मज ती... टकटक
त्या बोटांची;
शहारते अन् रंगरोगणांखाली
एक आठवण,
गतजन्मीची;
आभाळातुन टपटपणा-या
त्या थेंबांची."

"ऐक जरा ना"
दंडावरती हात ठेवुनी
कुजबुज करते अरामखुर्ची
"आठवते का अजुन तुला ती
कातरवेळा?"

माहित नव्हते तुजला,
वाट तुझी तो पाहत होता
मिटून डोळे.
होते दाटुन असह्य ओझे;
होती धुमसत विद्युत् काळी;
अजून होते मजला जाणिव
निबिड वनांतिल...
मध्यरात्रिच्या वावटळीची
—झपाटल्याची"

"ऐक जरा ना"
कौलारांतुन थेंब ठिबकला
ओठावरती
"ऐक जरा ना... एक आठवण.
ज्येष्ठामधल्या - त्या रात्रीच्या
पहिल्या प्रहरी,
अनपेक्षितसे
तया कोंडले जळधारांनी
तुझ्याचपाशी.
उठला जेव्हा बंद कराया
उघडी खिडकी,
कसे म्हणाला..
मीच ऐकले शब्द तयाचे...
'या डोळ्यांची करील चोरी
वीज चोरटी
हेच मला भय.""

—धडपडले मी, उठले तेथुन;
सुटले धावत
त्या वास्तूतुन, त्या पाण्यातुन
दिशादिशांतुन,
हात ठेवुनी कानांवरती:
ऐकु न यावे शब्द कुणाचे,
कुणाकुणाचे :
"ऐक जरा ना"
"ऐक जरा ना"
"ऐक जरा ना"

ऋण - कुसुमाग्रज

पदी जळत वालुका 

वर उधाणलेली हवा

जळास्तव सभोवती 

पळतसे मृगांचा थवा

पथी विकलता यदा 

श्रमुनि येतसे पावला

तुम्हीच कवी हो, दिला 

मधुरसा विसावा मला !

अहो उफळला असे 

भवति हा महासागर

धुमाळुनि मदांध या 

उसळतात लाटा वर,

अशा अदय वादळी 

गवसता किती तारवे

प्रकाश तुमचा पुढे 

बघुनि हर्षती नाखवे !

असाल जळला तुम्ही 

उजळ ज्योति या लावता

असाल कढला असे, 

प्रखर ताप हा साहता,

उरात जखमातली 

रुधिर-वाहिनी रोधुनी

असेल तुम्हि ओतली 

स्वर-घटात संजीवनी !

नकोत नसली जरी 

प्रगट स्मारकांची दळे

असंख्य ह्रदयी असती

उभी आपुली देवळे

सोपेच असतात तुझे केस - विंदा करंदीकर

सोपेच असतात तुझे केस
सोपीच असते लकेर डोळ्यांची
सोप्याच असतात तुझ्या गाठी
कठीण असते तर्‍हा चोळ्यांची

सोपेच असते मानेचे वळण
सोपीच उतरण निमुळत्या पाठीची
सोपेच असते तुझे पाऊल
कठिण असते वाट दाटीची

सोपाच असतो राग, अनुराग
सोपीच असते तुझी कळ
सोप्या सोपस मांड्यामध्ये
दहा हत्तींचे असते बळ...

डोळ्यातल्या डोहामध्ये - विंदा करंदीकर

डोळ्यांतल्या डोहामध्ये
खोल खोल नको जाऊ;
मनांतल्या सावल्यांना
नको नको, सखे, पाहू;

जाणीवेच्या गाभा-यात
जाऊ नको एकटीने ;
गेलेल्यांना साधले का
व्यथेवीण मागे येणे ?

व्यथेच्या या पेल्यांतून
सत्याचे जे घेती घोट,
पूस त्यांना कसा कांपे
पिता पिता धीट ओठ !

विशेष आभार - आश्लेषा आणि धनंजय

घुंगुर - इंदिरा संत

माझ्या मनिचे खुळे पाखरु
मणिबंधावरि तुझ्या उतरले;
आणिक तू तर दुष्टनष्टसा
घुंगुर त्याच्या पदी बांधिले

नवे सुभाषित - धामणस्कर

माझी चाहूल लागताच पक्षी
घाबरुन आकाशात उडाला...मी
माझ्या सुभाषितांच्या वहीत एक
नवीन वाक्य लिहिले :
क्षुद्रांकडून धोका संभवताच शहाणे
विराटाकडे धाव घेतात...

पाणीच पाणी - बा. भ. बोरकर

तृप्त पाणी तुष्ट पाणी कोंडलेले रुष्ट पाणी
वाकडे नाल्यानद्यांचे वेगवेडे पुष्ट पाणी
बावडीचे खोल काळे पारदर्शी मग्न पाणी
कोकरुसे नाचणारे खेळणारे नग्न पाणी
उंच काळ्या फत्तरींचे पांढरे फेसाळ पाणी
सागराच्या मस्तकीचे आंधळे विक्राळ पाणी
पावली घोटाळणारे लाडके तांबूस पाणी
साळीच्या काट्यांप्रमाणे टोचरे पाऊस पाणी
पाणीयाच्या उत्सवी या मातले पाणीच पाणी
आणि त्यांच्या प्रत्ययाने मीही पाणी मीही पाणी

माझे घर - बा. भ. बोरकर

तृप्त स्वतंत्र गोव्यात केव्हातरी केव्हातरी
फेसाळल्या लाटांपाशी सिंधुसरितेच्या तीरी।
बांधीन मी छोटेसेच लाल चिरेबंदी घर
गार विलायती वेल चढवीन भिंतीवर॥
मागे विहीर काठाची वर प्राजक्ताचे खोड
गर्द हिरवे न्हाणीशी नीरफणसाचे झाड।
केळबनाच्या कडेला स्वच्छ छोटासाच गोठा
त्यात सवत्स कपिला ओल्या चार्‍याचा नि साठा॥
फुलपाखरांच्यासाठी पुढे फुलझाडे चार।
आंबा एकादा कलमी यावी म्हणुनिया खार।
गारव्याच्यासाठी काही गार नाजूक पोफळी
नागमोडी त्यांच्यावर पानवेल मिरवेल॥
वर पश्चिमेला गच्ची अभ्यासिका पूर्वेकडे
शेजारच्या माडावर पाहीन मी सोनसडे।
कानी समुद्राची गाज पुढे ग्रंथ स्वर्णाक्षरी
पारव्यांची कुजबुज खिडकीच्या गजांवरी॥
असा पहाटेला घेत हुक्क्या चहाची लज्जत
लिहीन मी भावगीते तेथे घुमत घुमत।
आणि येता थोडा शीण बसुनिया गच्चीवर
रेखाटीन भोवतीचे चित्र एखादे सुंदर॥
जाळी फेकणारे कोळी, त्यांच्या मासळीच्या होड्या
खपणारे वावराडी, त्यांच्या विसाव्याच्या विड्या।
कधी काजळता क्रूस कधी उजळ घुमट
बांगड्यांशी खेळणारा कधी ओलेतीचा घट॥
आणि मग सेवीन मी जाईजुईचा गे भात
पोईतल्या मासळीचा स्वाद घेत साथ साथ।
वेताचिया खाटेवर थोडा बागेत दुपारी
झोपेन मी घोळवीत तुझी अमली सुपारी॥
आणि सूर्यास्तास माझा रंगी घेऊन शिकारा
तुझ्यासंगे जाईन मी इंद्रचंद्राच्या माहेरा।
कुणी भविष्याचा कवी आम्हा ऐकवील गाणी
ऐकेन ती समाधाने डोळा घेऊनीया पाणी॥
थंडीवार्‍यात पश्मिनी शाल स्कंधी घालशील
काठी उद्याचा तो कवी प्रेमे मला सांभाळील।
घरी येताच नातरे आनंदाने म्हणतील
सांगा गोष्ट किंवा म्हणा नवे गाणे॥
रचुनिया सांगेन मी त्यांना गाण्यातच कथा
जेणे जाणवेल त्यांना उद्या दुसर्‍याची व्यथा।
मग रेलून गच्चीत टक लावीन आकाशी
दाट काळोखातही मी चिंब भिजेन प्रकाशी॥
असे माझे गोड घर केव्हातरी केव्हातरी
अक्षरांच्या वाटेनेच उतरेल भुईवरी॥

छोटीसी आशा - प्रशांत असनारे

झाली तयारी पुर्ण?
तुझा चाकू कुठाय?
हा असा बोथट का?
नीट धार करुन घे-
टेकताच रक्त आलं पाहीजे!

तुझं पिस्तूल व्यवस्थित आहे ना?
साफ केलं?
ठीक आहे,
मग आता लोड करुन ठेव.

तुझा हा वस्तरा असा का?
जुना वाटतोय;
नवीन घे.
उगाच रिस्क नको!
आणि...

...आणि हे काय?
एवढी जय्यत तयारी सुरु असताना
हा कोण मूर्ख
माउथऑर्गन वाजवतोय?

असू दे! असू दे!!
तोही खिशात असू दे.
कुणी सांगावं-
कदाचित तोच उपयोगी पडेल!

वामांगी - अरुण कोलटकर

देवळात गेलो होतो मधे
तिथं विठ्ठल काही दिसेना
रख्माय शेजारी
नुस्ती वीट

मी म्हणालो -हायलं
रख्माय तर रख्माय
कुणाच्या तरी पायावर
डोकं ठेवायचं

पायावर ठेवलेलं
डोकं काढून घेतलं
आपल्यालाच पुढं मागं
लागेल म्हणून

आणि जाता जाता सहज
रख्मायला म्हणालो
विठू कुठं गेला
दिसत नाही

रख्माय म्हणाली
कुठं गेला म्हणजे
उभा नाही का माझ्या
उजव्या अंगाला

मी परत पाह्यलं
खात्री करुन घ्यायला
आणि म्हणालो तिथं
कोणीही नाही

म्हणते नाकासमोर
बघण्यात जन्म गेला
बाजूचं मला जरा
कमीच दिसतं

दगडासारखी झाली
मान अगदी धरली बघ
इकडची तिकडं
जरा होत नाही

कधी येतो कधी जातो
कुठं जातो काय करतो
मला काही काही
माहिती नाही

खांद्याला खांदा भिडवून
नेहमी बाजूला असेल विठू
म्हणून मी पण बावळट
उभी राहिले

आषाढी कार्तिकीला
इतके लोक येतात नेहमी
मला कधीच कसं कुणी
सांगितलं नाही

आज एकदमच मला
भेटायला धावून आलं
अठ्ठावीस युगांचं
एकटेपण

प्रश्नांचं पोळं - पद्मा

-आणि ते सगळं जेव्हा मी वाचते,
तेव्हा उठतं मनात प्रश्नांचं पोळं:
घोंगावतं, डसतं -
जीवघेण्या वेदना होतील म्हणून मी थांबते
दोन क्षण...तीन.... पण आश्चर्य !
वेदना होत नाहीत.
प्रत्येक दंशाबरोबर मनात उमलतं काहीतरी
कोवळं, हसरं,
देठापाशी मध ठेवून पाकळ्यापाकळ्यांतून
दरवळणारं, दुर्मिळ, सुगंधित !

बाधा जडली आभाळाला - इंदिरा संत

बाधा जडली आभाळाला.
घुमू लागले
घुमवित घुमवित लाख घागरी;
बघू लागले वाकुन वाकुन
गवतावरच्या थेंबामध्ये;
फरफटलेही
उलटेसुलटे जळलहरींच्या मागुन;
टिपू लागले
ओठ लावुनी मातीचे कण.

आवरु बघते त्याला
दोन करांनी बांधुन,
आवरु बघते त्याला
डोळ्यांमध्ये कोंडुन.

व्यर्थच ते पण...
जाते निसटून
काजळावरी गढूळ ठेवुन छाया,
मुठीत ठेवुन फक्त निळी धग.

तात्पर्य - मंगेश पाडगांवकर

द्यायचं नाही असं जरी ठरवलंस,
तरी तू घ्यायचं नाहीस
असा त्याचा अर्थ होतो म्हणून कुणी सांगितलं ?

अदृश्य हात दान देणार्‍या देवाचा
झाडाला न कळत आतून आतून रसवतो
आणि मग फांद्यांची फुलं होतात.

सांगायचं तात्पर्य इतकंच की,
तू आधी नकळत फुलून घे :
द्यायचं - घ्यायचं काय ते आपण नंतर पाहू.

किलबिललेले उजाडताना - विंदा करंदीकर

किलबिललेले उजाडताना
ओठ उगवतीचा थरथरला
गुलाबलेला ओललालसर

तुंडुंबलेले
संथ निळेपण
पसरत गेले चार दिशांना
तांबुसवेडे

हळुहळु मग नि:स्तब्धातुन
स्वप्ने उडाली गुलाल घेऊन
लालचुटकश्या चोचीमध्ये
पिंजर-पंखी,
आणिक नंतर
’आप’ खुशीने अभ्र वितळले
उरले केशर
आणि भराभर
उधळण झाली आकाशावर
आकारांची
रंगदंगल्या.

नाहि उमगले
केव्हा सरला रजतराग हा
ही अस्ताई,
आणि उमटला रौप्यतराणा
झगमगणा-या जलद लयीतील
... असा विसरलो, विसावलो अन
नीरवतेच्या गुप्त समेवर
आणिक नंतर
न कळे कैसी
मनात माझ्या - काहि न करता-
जाणिव भरली कृतार्थतेची

ओढ - संजीवनी बोकील

दाराशी पोरकं
गोजिरं बाळ
रडत असावं
तसं अनौरस सुख
अनेकदा येतं आयुष्यात...
उचलावं तर
ते आपलं नसल्याचं भय
अन
पाठ फिरवावी तर
त्याच्या मोहमुठीत
अडकलेला पदर...

पूर्णविराम ! - इंदिरा संत

अर्ध-स्वल्प-विरामांचे
रेंगाळणे जीव घेत;
उद्गाराची तशी कांडी
उगा जीव भुलवीत !

प्रश्नचिन्हाचा हा हूक
गळा घालतो संकट;
अर्धस्फुट रेषेमाजी
वादळाची घुसमट !

वाटे तुला शिकवावे
आता एक-एक चिन्ह :
अर्ध्याअपु-या वाक्याशी
पूर्णविरामाची खूण !

एक सवय - इंदिरा संत

इसापनीतीतील ’इ’ गिरवायला घेतली

तेव्हापासून जडलेली, अजूनही नसुटलेली

ही सवय

तात्पर्य काढण्याची. तात्पर्य

आलेल्या कडूगोड अनुभवांचे.

सुखदु:खाच्या प्रसंगांचे.

चालण्याचे. बोलण्याचे. वागण्याचे.

आपले. दुसऱ्याचे. सर्वांचे.

तात्पर्य.

वाटले होते या तात्पर्यांच्या दणकट

खुंट्या रोवून सहज सहज चढावा

हा संसारगड : हा बिकट उभा चढ

श्रेयाकडे पोचणारा.

पण कुठले काय?

ही तात्पर्ये म्हणजे अगदी मऊसूत

लवचिक.

बसल्या बसल्या वळून लोंबत सोडलेल्या

शेवयांसारखी. सुखासीन.

आजपर्यंतच्या या तात्पर्यांच्या

घनदाट झिरमिळ पडद्यामधे उभी असलेली

मी. एकदा वाटते,

कोण ही कैद!

एकदा वाटते, किती मी सुरक्षित!

सुख बोलत नाही - अनुराधा पाटील

सुख बोलत नाही;
ते कणाकणातून फक्त झिरपत राहतं
कडेकपारीतून ठिबकणा-या सहस्त्रधारेसारखं
फेसाळत्या दुधासारखं ते जिवणीच्या कडेकडेनं सांडत असतं.
तीराला बिलगणा-या फेसासारखं ते नाच-या डोळ्यांतून खेळत असतं.
सुख बोलत नाही;
बोलू शकतही नाही.
आभाळाला ओढून घेणा-या सरोवरासारखं
ते जीवाला स्वत:त ओढून घेतं, लपेटून घेतं.
---- निरोपाच्या थरथरत्या क्षणी बोलू पाहतं ते सुखच असतं
तेव्हाही त्याची भाषा असते हुंकाराची, खुणेची,
डोळ्यांत साकळलेल्या आसवांची
सुख बोलत नाही;
बोलू शकतही नाही.
ते असतं.... फक्त असतं.

उंट - विंदा करंदीकर

क्षितिज नाचले वाळूभवती

वाळु बरळली, ’नाही, नाही.’

अशाच वेळी उंट उगवला;

आणि म्हणाला, ’करीन काही.’

अन मानेच्या बुरुजावरती

चढले डोळे अवघड जागी;

क्षितिज पळाले दूर दूर अन

वाळु जाहली हळूच ’जागी’.

रूप असे पाहुनी अजागळ

भुलले वाळूचे भोळेपण;

आणि तिच्या त्या वांझपणावर

गळला पहिला सृजनाचा क्षण.

उंट चालला वाळूवरुनी

वाळु म्हणाली, ’आहे, आहे.’

...खय्यामाने भरले पेले;

महंमदाने रचले दोहे.

हा यात्रेकरु तिथे न खळला.

निळा पिरॅमिड शोधित जाई!

तहानेसाठी प्याला मृगजळ;

भूक लागता तहान खाई.

निळा पिरॅमिड दिसला का पण?

...खूण तयाची एकच साधी...

निळा पिरॅमिड दिसतो ज्याला

तोच पिरॅमिड बनतो आधी.

का? - संजीवनी बोकील

प्रवाहाविरुध्द पोहून
आटापिटा केला
जे मिळवण्याचा,
ते आता
इतकं अनाकर्षक
का वाटू लागावं?
महत्त्वाकांक्षेला शाप असतो विटण्याला?
कि नजरच बनत जाते बैरागी?

अनंताचे फूल - धामणस्कर

तुझ्या केसात
अनंताचे फूल आहे म्हणजे
तुझ्याही अंगणात अनंताचे
झाड आहे, ह्या जाणिवेने मी
मोहरुन जातो.
नावगाव माहीत नसतानाही तुझे, आपल्यात
एक तरल संबंध रुजून
आलेला मी पाहतो...

कुब्जा - इंदिरा संत

अजून नाही जागी राधा
अजून नाही जागे गोकुळ
अशा अवेळी पैलतीरावर
आज घुमे का पावा मंजुळ
मावळतीवर चंद्र केशरी
पहाटवारा भवती भनभन
अर्ध्या पाण्यामध्ये उभी ती
तिथेच टाकुन अपुले तनमन
विश्वच अवघे ओठ लावून
कुब्जा प्याली तो मुरलीरव
डोळ्यामधुनी थेंब सुखाचे....
हे माझ्यास्तव.... हे माझ्यास्तव

जगण्यामध्ये ब्रम्हानंद - विंदा करंदीकर

बरगड्यांच्या तुरुंगातून

मी हृदयाला मुक्त केले;

जिथे जिथे धमनी आहे

तिथे माझे रक्त गेले.

दिक्कालाच्या जबड्यामधील

लवलवणारी जीभ मी;

आसक्तीच्या गर्भामधील

धगधगणारे बीज मी.

माझ्या हातात महायंत्र;

माझ्या मुखात महामंत्र.

सगळे मिळून सगळ्यांसाठी

मरण्यातही मौज आहे;

सगळे मिळून सगळ्यांसाठी

जगण्यामध्ये ब्रम्हानंद.

माझी प्रीती - इंदिरा संत

सुकुमार माझी प्रीत
रानातल्या फुलवाणी;
नको पाहू तिच्याकडे
रागेजल्या नयनांनी.

लाजरी ही माझी प्रीत
लाजाळूच्या रोपाहुन;
नको पाहू वाट तिची :
तूच घेई ओळखून.

मुग्ध मूक प्रीत माझी :
निर्झराची झुळझुळ;
नको पाहू उलगून
अस्फुटसे तिचे बोल.

अल्ल्लडशी प्रीत माझी :
सर तिला पाखराची;
तुझ्या मनी आढळली
जागा तिला निवा-याची.

ह्या दु:खाच्या कढईची गा - बा.सी.मर्ढेकर

ह्या दु:खाच्या कढईची गा
अशीच देवा घडण असू दे;
जळून गेल्या लोखंडातहि
जळण्याची, पण पुन्हा ठसू दे
कणखर शक्ती, ताकद जळकट

मोलाची पण मलूल भक्ति
जशि कुंतीच्या लिहिली भाळी,
खिळे पाडुनि तिचे जरा ह्या
कढईच्या दे कुट्ट कपाळी
ठोकुनि पक्के, काळे, बळकट

फुटेल उकळी, जमेल फेस,
उडून जाइल जीवन-वाफ;
तरि सांध्यांतुन कढईच्या ह्या
फक्त बसावा थोडा कैफ
तव नामाचा भेसुर धुरकट.

घाई करु नकोस - संजीवनी बोकील

पांढरे निशाण उभारायची
घाई करु नकोस.
मूठभर हृदया...
प्रयत्न कर
तगण्याचा... तरण्याचा...
अवकाश भोवंडून टाकाणा-या
या प्रलंयकारी वादळाचाही
एक अंत आहे.
काळाच्या त्या निर्णायक बिंदूपर्यंत
लढत रहा...
तुझ्या नाजुक अस्तित्वानिशी...!!
वादळे यासाठीच वापरायची असतात
आपण काय आहोत,
हे तपासण्यासाठी नव्हे,
काय होऊ शकतो
हे आजमावण्यासाठी...!!

एक दिवस - अनिल

जीव लागत नाही माझा असा एक दिवस येतो
कधी अधुनमधुन केव्हा लागोपाठ भेट देतो
अशा दिवशी दुरावलेले उजाड सारे आसपास
घर उदास बाग उदास लता उदास फ़ुले उदास
वाटते आयुष्य अवघे चार दिवसांचेच झाले
कसे गेले कळले नाही हाती फ़ार थोडे आले
दोन दिवस आराधनेत दोन प्रतिक्षेत गेले
अर्धे जीवन प्रयत्नात अर्धे विवंचनेत गेले
आस हरपलेली असते श्वास थकले वाटतात
अश्रू बाहेर गळत नाहीत आत जळत राहतात.

निळा - बा. भ. बोरकर

एक हिंवटीचा निळा, एक धुवटीचा निळा,
दूर डोंगरांचा एक जरा त्यांच्याहून निळा,
मोरपिसाच्या डोळ्याचा एक मखमाली निळा,
इंद्रनिळांतला एक गोड राजबिंड निळा,
विसावल्या सागराचा एक ओलसर निळा,
आकाशाच्या घुमटाचा एक गोलसर निळा...

असे नानागुणी निळे किती सांगू त्यांचे लळे?
ज्यांच्यामुळे नित्य नवे गडे तुझे माझे डोळे :
जेथे उगवे मावळे त्यांचा लावण्यसोहळा
असा कालिंदीच्या काठी एक इंदीवरनिळा :
होऊ आपणही निळ्या, करू त्याशी अंगसंग :
निळ्या झाल्या त्यांच्यासंगे रंग खेळतो श्रीरंग.

सहजखूण - शांता शेळके

सहज फुलू द्यावे फुल सहज दरवळावा वास
अधिक काही मिळवण्याचा करू नये अट्टाहास
सुवास, पाकळ्या, पराग, देठ - फुल इतकीच देते ग्वाही
अलग अलग करू जाता हाती काहीच उरत नाही

दोन पावलांपुरते जग तेच अखेर असते खरे
हिरवीगार हिरवळ तीच, त्याच्यापुढे काय उरे?
पुढे असते वाळवंट फक्त, करडे, रेताड आणि भयाण
निर्वात पोकळीमध्ये अश्या गुदमरून जातात प्राण

फुल खरे असेल तर सुवास तोही आहे खरा
वाळूइतकाच खरा आहे वाळूमधला खोल झरा
थेंबामध्ये समुद्राची जर पटते सहजखूण
सुंदराचा धागा धागा कशासाठी घ्यावा उकलून?

त्या दिसा वडाकडेन - बा. भ. बोरकर

त्या दिसा वडाकडेन गडद तिनसाना
मंद मंद वाजत आयली तुझी गो पैंजणा

मौन पडले सगल्या राना
शिरशिरुन थांबली पाना
कवळी जाग आयली तणा झेमता झेमताना

पैसूल्यान वाजली घाट
दाटलो न्हयचो कंठ काठ
सावळ्यानी घमघमाट सुटलो त्याखीणा

फुलल्यो वैर चंद्र ज्योती
रंगध्रानी लागल्यो वाती
नवलांची जावक लागली शकुन लक्षणा

गळ्या सुखा, दोळ्या दुखा
लकलकली जावन थीका
नकळतान एक जाली आमी दोगाय जणा

वड फळांच्या अक्षदांत
कितलो वेळ न्हायत न्हायत
हुकलो कितलो चंद्रलोक इंद्रनंदना

तांतले काय नुल्ले आज
सगल्या जिणे आयल्या सांज
तरीय अकस्मात तुजी वाजती पैंजणा

कानसूलानी भोवती भोवर
आंगर दाट फुलता चवर
पट्टी केन्ना सपना तीच घट्ती जागरना

त्या दिसा वडाकडेन गडद तिनसना
मंद मंद वाजत आयली तुझी गो पैंजणा

एक आनंदयात्रा कवितेची - पु. ल. देशपांडे आणि सुनिता देशपांडे
अंदाजे १९८४/८५ साली बोरकरांच्या कवितांवर या दोघांनी कार्यक्रम केला होता.

निळेसावळे - इंदिरा संत

निळेसावळे आभाळ भरून ओथंबून

तसे माझे शब्द...घनगर्द

ओठांवर येता येता पांढरेभक्क झाले,

हलक्या हलक्या कवड्या झाले,

खुळखुळ वाजायला लागले,

पांढरेशुभ्र बगळे होऊन ओठांवरून उडून गेले....

तेव्हा

मीच मनाचे ओठ घट्ट मिटून टाकले क्षितिजासारखे.

तक्ता - अरुण कोलटकर

अननस, आई, इजार आणि ईडलिंबू
उखळ, ऊस आणि एडका
सगळे आपापले चौकोन संभाळून बसलेत

ऎरण, ओणवा, औषध आणि आंबा
कप, खटारा, गणपती आणि घर
सगळ्यांच्या स्वत:च्या मालकीच्या जागा आहेत

चमचा, छत्री, जहाज आणि झबलं
टरबूज, ठसा, डबा, ढग आणि बाण
सगळे आपापल्या जागी ठाण मांडून बसलेत

तलवार, थडगं, दौत, धनुष्य आणि नळ
पतंग, फणस, बदक, भटजी आणि मका
यांचा एकमेकाला उपद्रव होण्याची शक्यता नाही

यज्ञ , रथ, लसूण, वहन आणि शहामृग
षटकोन, ससा, हरिण, कमळ आणि क्षत्रिय
या सगळयांनाच अढळपद मिळालंय

आई बाळाला उखळात घालणार नाही
भटजी बदकाला लसणाची फोडणी देणार नाही
टरबुजाला धडकून जहाज दुभंगणार नाही

शहामृग जोपर्यंत झबलं खात नाही
तोपर्यंत क्षत्रिय पण गणपतीच्या पोटात बाण मारणार नाही
आणि एडक्यानं ओणव्याला टक्कर दिली नाही
तर ओणव्याला थडग्यावर कप फोडायची काय गरजाय

रॉय किणीकर

या पाणवठ्यावर आले किति घट गेले
किति डुबडुबले अन बुडले वाहुनि गेले
किति पडुनि राहिले तसेच घाटावरती
किति येतिल अजुनि नाही त्यांना गणती

मी शब्द परंतू मूर्तिमंत तू मौन
मी पंख परंतू क्षितिजशून्य तू गगन
काजळरेघेवर लिहिले गेले काही
(अन) मौनाची फुटली अधरावरती लाही

शहाण्या शब्दांनो हात जोडतो आता
कोषात जाउनी झोपा मारीत बाता
रस रुप गंध अन स्पर्श पाहुणे आले
घर माझे नाही, त्यांचे आता झाले

वाकला देह वाकली इंद्रिये दाही
चिरतरुण राहिली देहातील वैदेही
मन नाचविते अन नेसविते तिज लुगडी
मन नपुंसक खेळे शृंगाराची फुगडी

हा देह तुझा पण देहातिल तू कोण
हा देह तुझा पण देहाविण तू कोण
हा देह जन्मतो वाढत जातो सरतो
ना जन्म मरण ना देहातील तो म्हणतो

पाहिले, परंतु ओळख पटली नाही
ऐकले, परंतु अर्थ न कळला काही
चाललो कुठे पायांना माहीत नव्हते
झोपलो, परंतु स्वप्न न माझे होते

कोरून शिळेवर जन्म-मृत्युची वार्ता
जा ठेव पणती त्या जागेवर आता
वाचिल  कुणीतरी होताना उत्खनन
म्हणतील, कोण हा, कशास त्याचे स्मरण?’

ही युगायुगांची आहे अक्षर यात्रा
एकदाच भरते स्माशानाताली जत्रा
खांद्यावर घेउनि शव फिरतो जन्म
राखेत अश्रुला फुटला हिरवा कोंब

मला टोचते मातीचे यश - विंदा करंदीकर

श्रावणातले ऊन रेशमी
आकाशाला बांधून ठेवी
घट्ट धरेशी
सह्याद्रीच्या गळ्यात पडती
श्रावणतल्या सरी सराईत
ओलेत्याने
आणि ओणव्या माळालाही
हंबरणारा अवखळ वारा
ढुशी मारतो भलत्या जागी
अडचणीतल्या पाऊलवाटा
अंग चोरुनी हळूच पळती
माझ्या जवळून
मजला टाळून
- ब्रम्ह जाहले धरणीला वश
अशा प्रसंगी
आत कुठेसे
मला टोचते मातीचे यश

रुपकळा - बा.भ.बोरकर

प्रति एक झाडामाडा
त्याची त्याची रुपकळा
प्रति एक पाना फुला
त्याचा त्याचा तोंडवळा

असो पाखरु मासोळी
जीव जिवार मुंगळी
प्रत्येकाची तेवठेव
काही आगळी वेगळी

असो ढग असो नग
त्याची अद्भुत रेखणी
जी जी उगवे चांदणी
तिच्या परिने देखणी

उठे फुटे जी जी लाट
तिचा अपूर्वच घाट
फुटे मिटे जी जी वाट
तिचा अद्वितीय घाट

भेटे जे जे त्यात भरे
अशी लावण्याची जत्रा
भाग्य केवढे, आपुली
चाले यातुनच यात्रा

आवाहन - दत्ता हलसगीकर

ज्यांची बाग फुलून आली
त्यांनी दोन फुले द्यावीत
ज्यांचे सूर जुळून आले
त्यांनी दोन गाणी द्यावीत
ज्यांच्या अंगणात झुकले ढग
त्यांनी ओंजळपाणी द्यावे
आपले श्रीमंत हृदय त्यांनी
रिते करुन भरुन घ्यावे
आभाळाएवढी ज्यांची उंची
त्यांनी थोडे खाली यावे
मातीत ज्यांचे जन्म मळले
त्यांना थोडे उचलून घ्यावे

स्वगत - कुसुमाग्रज

शब्द - जीवनाची अपत्ये -
मृत्यूपर्यंत पोहोचत नाहीत
म्हणून तुझ्या समाधीवर
मी वाहात आहे
माझे मौन

मृत्यूसारखेच अथांग
अस्पष्ट, अनाकार
सारे आकाश व्यापून
अज्ञाताच्या प्रदेशाकडे
प्रवाहात जाणा-या
स्वरहीन संथ मेघमालेचे
मौन

तळ्याकाठी - अनिल

अशा एखाद्या तळ्याच्या काठी बसून राहावे मला वाटते
जिथे शांतता स्वत:च निवारा शोधीत थकून आली असते
जळाआतला हिरवा गाळ निळ्याशी मिळून असतो काही
गळून पडत असताना पान मुळी सळसळ करीत नाही
सावल्यांना भरवीत कापरे जलवलये उठवून देत
उगीच उसळी मारून मासळी मधूनच वर नसते येत
पंख वाळवीत बदकांचा थवा वाळूत विसावा घेत असतो
दूर कोपर्‍यात एक बगळा ध्यानभंग होऊ देत नसतो
हृदयावरची विचाराची धूळ हळूहळू जिथे निवळत जाते
अशा एखाद्या तळ्याच्या काठी बसून राहावे मला वाटते !

दिवे लागले रे - शंकर रामाणी

दिवे लागले रे, दिवे लागले रे,
तमाच्या तळाशी दिवे लागले;
दिठीच्या दिशा खोल तेजाळतांना
कुणी जागले रे? कुणी जागले?

रित्या ओंजळी दाटली पुष्पवृष्टी
असे झाड पैलाड पान्हावले;
तिथे मोकळा मी मला हुंगितांना
उरी गंध कल्लोळुनी फाकले...

उभ्या रोमरोमांतुनी चैत्रवाटा
कुणी देहयात्रेत या गुंतले?
आरक्त त्याच्या कृपेच्या कडा अन
उष:सूक्त ओठात ओथंबले...

चाफ्याच्या झाडा - पद्मा

चाफ्याच्या झाडा, चाफ्याच्या झाडा,
का बरं आलास आज स्वप्नात
तेव्हांच तर आपलं नव्हतं का ठरलं?
दु:ख नाही उरलं आता मनात

पानांचा हिरवा, फुलांचा पांढरा
रंग तुझा रंगतोय माझ्या मनात
केसात राखडी, पायात फुगडी
मी वेडीभाबडी तुझ्या मनात

चाफ्याच्या झाडा, चाफ्याच्या झाडा,
नको ना रे पाणी डोळ्यात आणू
ओळखीच्या सुरात, ओळखीच्या तालात
हादग्याची गाणी नको म्हणू

तुझ्याच आळ्यात एक पाय तळ्यात,
एक पाय मळ्यात खेळलेय ना?
जसं काही घोड्यावर तुझ्याच फांद्यावर
बसून आभाळात हिंडलेय ना?

चाफ्याच्या झाडा, चाफ्याच्या झाडा,
पानात, मनात खुपतय ना?
काहीतरी चुकतय, कुठं तरी दुखतय
तुलाही कळतंय, कळतंय ना?

चाफ्याच्या झाडा, चाफ्याच्या झाडा,
हसून सजवायच ठरलय ना?
कुठं नाही बोलायचं, मनात ठेवायचं.
फुलांनी ओंजळ भरलीयं ना?

ही कविता कवितांजली मध्ये सुनिता देशपांडे ह्यांनी अप्रतिम सादर केली आहे.

किती पायी लागू तुझ्या - बा.सी.मर्ढेकर

किती पायी लागू तुझ्या
किती आठवू गा तूंते
किती शब्द बनवू गा
अब्द अब्द मनी येते

काय गा म्या पामराने
खरडावी बाराखडी
आणि बोलावी उत्तरे
टिनपट वा चोमडी

कधी लागेल गा नख
तुझे माझिया गळ्याला
आणि सामर्थ्याचा स्वर
माझिया गा व्यंजनाला !

ते दिवस आता कुठे - अरुण म्हात्रे

ते दिवस आता कुठे जेव्हा फुले बोलायची
दूर ती गेली तरीही सावली भेटायची
त्या तिच्या वाटेवरी ती झिंगती झाडे जुनी
हात देताना तिला माझीच फांदी व्हायची
पावसाला पेच होता ह्या सरी वळवू कुठे
चिंबताना त्या पुलाखाली ती नदी थांबायची
वर निळी कौले नभाची डोंगराची भिंत ती
ते नदीकाठी भटकणे हीच शाळा व्हायची
जीर्ण ह्या पत्रातुनी मी चाळतो मजला असे
ती जशी हलक्या हाताने भाकरी परतायची
गवतही भोळे असे की साप खेळू द्यायचे
सोडताना गाव त्यांची कात हिरवी व्हायची
फाटके होते खिसे अन नोटही नव्हती खरी
पण उगवत्या चांदण्यावर मालकी वाटायची

आपल्यामध्ये जुळू लागलेल्या - आसावरी काकडे

आपल्यामध्ये जुळू लागलेल्या
नव्या नात्याची चिमुकली नाव
संभ्रमाच्या अथांग पाण्यात घालताना
मी कसनुशी झाले आहे !
माझे सज्ज सुकाणू
मी सर्व ताकदीनिशी
हातात गच्च धरून ठेवले आहे.
अनेकांच्या सवयीचे असलेले
हे पाणी तितकेसे गढूळ नाही.
शिवाय
दुरुन दिसणारी आतली खळबळ
आणि बसणारे हेलकावे
यांना न जुमानता
आतापर्यंत अनेक नावा
पैलतीरापर्यंत सुखरुप गेल्याच्या
कितीतरी नोंदी
परंपरेच्या बासनात
स्वच्छ नोंदलेल्या आहेत !
तरीही
पाणी संभ्रमाचेच आहे
आणि आपली पुरती ओळखही नाही
आपल्या सुकाणूची ताकद
आपण आजमावलेली नाही
आणि आपल्या सामानाचेही
आपल्याला हवी तशी माहीती नाही !
एकमेकांच्या सोबतीनं
थोडं पुढे गेल्यावर,
आपले अंदाज चुकले
आणि नाव हेलकावे घेऊ लागली
तर कुणाच्या स्वप्नांचे ओझे कमी करायचे
हेही आपले ठरलेले नाही !
म्हणुन
मी जरा बावरलेच आहे
आपली चिमुकली नाव
या अथांग पाण्यात घालताना !

अगदी एकटं असावं - आसावरी काकडे

माती बाजूला सारत
उगवून येताना

आणि नि:संगपणे
गळून पडताना

अगदी एकटं असावं
दु:खागत निमूट गळणा-या
पागोळ्यांकडे
कुणी पाहात नसावं !

कुणा काही देता देता - वासंती मुझुमदार

कधी रिकाम्या हातात
भरली सुरई यावी
डोळे मिटून चालता
स्वप्नगुंफा गवसावी

शून्य शून्य नजरेला
क्षितीजाचा रंग यावा
पावसाच्या थेंबातून
रुपगंधी अर्थ यावा

कधी काही ओलांडता
पाया रुतावी हिर्वळ
कुणा काही देता देता
पुन्हा भरावी ओंजळ

असेल जेव्हा फुलावयाचे - विंदा करंदीकर

असेल जेव्हा फुलावयाचे
तुझ्याचसाठी फुल सखे तू
फुल सखे तू फुलण्यासाठी;
फुल मनातिल विसरून हेतू.

या हेतूला गंध उद्याचा;
या हेतूची किड मुळाला;
फुल सखे तू फुलण्यासाठी;
या हेतूचा चुकवून डोळा.

फुल सखे होउन फुलवेडी;
त्या वेडातच विझव मला तू.
विझव नभाच्या आळवावरचे;
स्थळ-कालाचे हळवे जंतू.

अंतरिक्ष फिरलो पण - म.म.देशपांडे

अंतरिक्ष फिरलो पण
गेली न उदासी
गेली न उदासी
लागले न हाताला
काही अविनाशी
काही अविनाशी

क्षितीज तुझ्या चरणांचे
दिसते रे दूर
दिसते रे दूर
घेऊनि मी चालु कसा
भरलेला ऊर
भरलेला ऊर

जरि वाटे जड कळले
तळ कळला नाही
तळ कळला नाही
जड म्हणते, " माझा तू "
क्षितीज म्हणे. " नाही"
क्षितीज म्हणे. " नाही"

अंतरिक्ष फिरलो पण
गेली न उदासी
गेली न उदासी

कळत नाही - म.म.देशपांडे

छातीवर दगड जरी ठेवला
तरी ही हिरवी पाने
कुठून फुटतात कळन नाही

कितीहि म्हटले की मी सुखी आहे
तरी माझ्या गीतातून
मन का रडते कळत नाही

कुणा अव्यक्ताशी माझे नाते जडले आहे
म्हणून मी माझा नाही
आणि सये, तुझाहि नाही

छातीवर दगड जरी ठेवला
तरी ही हिरवी पाने
कुठून फुटतात कळन नाही

गझल उपदेशाचा - विंदा करंदीकर

तो चंद्र छाटो काहिही अन सूर्य काहीही भको;
मातीच पायाखालती, नाते तिचे विसरू नको.

आत्मास आत्म्याचे मिळे; ते कोण घेईल काढुनी?
पण इंद्रिया दरडावुनी शरिरास तू हिणवू नको

मोठ्यास मोठे मान तू, त्याहून मोठे चिंतता;
पण आपणाही फार छोटे तू उगा मानू नको

खोटा गळा काढू नको; खोटा टिळा लावू नको;
जीव जडतो त्या ठिकाणी पाय तू अडवू नको.

विवेक, संयम, नम्रता असले सदाचे सोबती,
तरि व्हायचे वेडे जिथे तेथे मढे होऊ नको.

खुश्शाल जा तू मंदिरी, त्याला-तिला देण्या फुले;
पण त्यातल्या एका फुला हुंगावया विसरु नको.

पोचायचे जेथे तिथे ना ऊन आणिक सावली,
म्हणुनी वडाच्या खालती अस्वस्थ तू होऊ नको.

वेड्याचे प्रेमगीत - विंदा करंदीकर

येणार तर आत्ताच ये;
येणार तर आत्ताच ये;
उद्या तुझी जरूर काय?
... आज आहे सूर्यग्रहण;
आज मला तुझा म्हण;
उद्या तुझी जरूर काय?
बेकारीच्या खुराकावर
तुझी प्रीती माजेल ना?
सूर्याच्या या तव्यावरती
चंद्राची भाकर भाजेल ना?
... भितेस काय खुळे पोरी;
पाच हात नवी दोरी
काळ्या बाजारात उधार मिळेल.

सात घटका सात पळे
हा मुहूर्त साधेल काय?
संस्कृतीचे घटिकापात्र
दर्यामधे बुडेल काय?
... उद्याच्या त्या अर्भकाला
आज तुझे रक्त पाज;
... भगवंताला सारी लाज.
येणार तर आत्ताच ये;
अंधाराच्या मांडीवरती
जगतील सात, मरतील सात;
आकाश आपल्या डोक्यावर
पुन:पुन्हा मारील हात.
... भरल्या दु:खात रडू नये;
येणार तर आत्ताच ये;
येणार तर आत्ताच ये;
उद्या तुझी जरूर काय?

आपणच आपल्याला - अनुराधा पाटील

आपणच आपल्याला लिहीलेली
पत्र वाचता वाचता
ओले होणारे डोळे पुसून
फडफडू द्यावीत वा-यावर पानं

थोडंसं हसून आपणच आपल्याला
सांगावी कधी तरी एखादी गोष्ट
आपणच गावं आपल्यासाठी
रिमझिमत्या स्वराचं एखादं गाणं

आपणच जपावेत मनात
वा-यावर झुलणारे गवताचे तुरे
एखादी दूरात धावणारी पायवाट
जपावेत काही नसलेले भास

जिथे आपल्यासाठी फुलं उमलतील
अशी जागा सगळ्यांनाच सापडत नाही
मनाच्या कडेनं लावलेल्या झाडांना
आपणच द्यावेत थोडेसे श्वास

मैत्रिण - शांता शेळके

स्वप्नातल्या माझ्या सखी
कोणते तुझे गाव?
कसे तुझे रंगरुप
काय तुझे नाव?

कशी तुझी रितभात?
कोणती तुझी वाणी?
कसे तुझ्या देशामधले
जमीन, आभाळ, पाणी?

लव्ह्याळ्याच्या मुळांतून
झिरपताना पाणी
त्यात पावले बुडवून तू ही
गुणगुणतेस का गाणी?

सुगंधित झुळका चार
केसांमध्ये खोवून
तू ही बसतेस ऊन कोवळे
अंगावर घेऊन?

काजळकाळ्या ढगांवर
अचल लावून दृष्टी
तू ही कधी आतल्याआत
खूप होतेस कष्टी?

कुठेतरी खचित खचित
आहे सारे खास,
कुठेतरी आहेस तू ही
नाही नुसता भास.

वासंती मुझुमदार

१.

रिमझिम
झडी
बौछार...
ही तुझीच अलोलिक रुपं
म्हणून मला सगळीच अति प्रिय.

कधी अनपेक्षितपणे रुप पालटून
आलास ना :
सनेही होऊन,
सोहन होऊन,
ललितसुंदर होऊन,
तर कधी भैरव होऊन, भीम होऊन,
कधी तर जोगिया होऊन,
अगदी फक्कड होऊनदेखील...

तरी तू प्रियच.
सर्वकाल प्रियच.
प्रियाणां प्रियदर्शी...

२.

"पाऊस म्हणून कुणीही
दारात उभं राहिलं तर
घरात घेशील..."
तूच म्हणत होतास
परवा परवा...

आत्मानुभवाचंच
गाणं हे?
तुला घेतलाच आहे ना
घरात?

३.

ह्या नाहीत प्रेमकविता.
हे साधं सांगणं !
हे आत्म्याचं बोलणं
जसं
पावसाचं असणं.

वनवास भोगतांना - वासंती मुझुमदार

वनवास भोगतांना
जळ उदंड भेटले
कशी न्हाऊ... किती न्हाऊ
पळ थिजून थांबले

वनवास भोगतांना
असे नाचले मयूर
तुम्ही भेटाल म्हणून
केला शकुन त्यावर

किती सांगू हो श्रीहरी
वाट किती मी पाहिली
दीठ धाडून तुम्हांसी
खाली देहुली ठेवली

(सहेला रे)

झोका - संजीवनी मराठे

रेशिमपाशामधुनि सुटावे
म्हणता अधिकच गुरफटते मी
बसल्याठायी रुजेन, म्हणता
दूरदूरवर भरकटते मी

आभाळाची होईन म्हणता
क्षणात झरझर येते खाली
कुशित भुईच्या मिटेन म्हणता
जीव कळीतून उमलू पाही

असले झोके घेता घेता
माझे मजला उरले नाही
परकेपणिही हे नित्याचे
अजून झुलणे सरले नाही

नको नको रे पावसा - इंदिरा संत

नको नको रे पावसा
असा धिंगाणा अवेळी :
घर माझे चंद्रमौळी
आणि दारात सायली;

नको नाचू तडातडा
असा कौलारावरून :
तांबे-सतेली-पातेली
आणू भांडी मी कोठून?

नको करू झोंबाझोंबी :
माझी नाजूक वेलण,
नको टाकू फुलमाळ
अशी मातीत लोटून;

आडदांडा नको येऊ
झेपावत दारातून :
माझे नेसूचे जुनेर
नको टाकू भिजवून;

किती सोसले मी तुझे
माझे एवढे ऐक ना :
वाटेवरई माझा सखा
त्याला माघारी आण ना;

वेशीपुढे आठ कोस
जा रे आडवा धावत;
विजेबाई, कडाडून
मागे फिरव पांथस्थ;

आणि पावसा, राजसा
नीट आण सांभाळून :
घाल कितीही धिंगाणा
मग मुळी न बोलेन;

पितळेची लोटीवाटी
तुझ्यासाठी मी मांडीन,
माझ्या सख्याच्या डोळ्यांत
तुझ्या विजेला पूजीन;

नको घालू रे पावसा
असा धिंगाणा अवेळी :
घर माझे चंद्रमौळी
आणि दारात सायली.

मध्यरात्रिच्या निवांत वेळी - इंदिरा संत

मध्यरात्रिच्या निवांत वेळी
सौंधावरती उभे रहावे :
झुळझुळता अंधार भोवती,
पुन्हा नवेपण मनास यावे;

निर्जन रस्ता, धावे मोटर :
लखलख डोळे वळणावरती;
प्रकाशपाउस डोंळ्यांमधला
क्षणभर घ्यावा अंगावरती;

निर्जन रस्ता, कडेकडेने
कुणी पोरका जातो चालत :
क्षणभर जावे लपतछपत पण
त्याच्या मागुन - त्याला सोबत;

दूर धुक्यामधि झाडी काळी,
उंच मधोमध गढूळ इमला :
क्षणभर जावे सावल्यांतुनी
जागवावया त्या बाधेला;

घरामनोऱ्यांवर ओळीने
रंग विजेचे झगमग करती :
गुलबाक्षीचे लक्ष ताटवे
फुले खुडावी हलक्या हाती;

मध्यरात्रिच्या निवांत वेळी
सौंधावरती उभे रहावे :
झुळझुळता अंधार भोवती,
क्षण दचकावे... क्षण हरखावे.

सुख - ग. दि. माडगूळकर

एका वटवृक्षाखाली,बसुनिया दोन श्वान
एकमेकांना सांगती,अनुभव आणि ज्ञान
एक वये वाढलेले,एक पिलू चिमुकले
वृध्द-बालकात होते,काही भाषण चालले.

कोणाठायी सापडले तुला जीवनात सुख?
वृध्द बालका विचारी,त्याचे चाटुनिया मुख.

मला वाटते आजोबा,सुख माझ्या शेपटात
सदाचाच झटतो मी,त्यास धराया मुखात
माझ्या जवळी असून,नाही मज गवसत
उगाचच राहतो मी,माझ्या भोवंती फिरत

अजाण त्या बालकाची,सौख्य कल्पना ऐकून,
क्षणभरी वृध्द श्वान,बसे लोचन मिटून.

कोणाठायी आढळले तुम्हा जीवनात सुख?
तुम्ही वयाने वडील,श्वान संघाचे नायक!

बाल श्वानाच्या प्रश्नाला देई जाणता उत्तर -
तुझे बोलणे बालका,बिनचूक बरोबर -
परि शहाण्या श्वानाने,लागू नये सुखापाठी
आत्मप्रदक्षिणा येते,त्याचे कपाळी शेवटी.

घास तुकडा शोधावा,वास घेत जागोजाग
पुढे पुढे चालताना पुच्छ येते मागोमाग.